Uncategorised
Polskie Stacje Polarne
- Szczegóły
Dzięki funduszom Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego funkcjonują dwie narodowe stacje polarne. W Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego, nad Zatoką Admiralicji na Wyspie King George (Szetlandy Południowe), prowadzone są od roku 1977 całoroczne monitoringi i badania naukowe w wielu dziedzinach nauki, w tym w mikrobiologii, ekologii, oceanografii, geologii, geomorfologii, glacjologii i hydrologii. Stacja zarządzana jest przez Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie.
W Polskiej Stacji Polarnej im. S. Siedleckiego, powstałej w 1957 roku nad fiordem Hornsund na wyspie Spitsbergen (Svalbard), prowadzi się całoroczne monitoringi i badania naukowe w takich dziedzinach nauki, jak meteorologia, sejsmologia, magnetyzm ziemski, jonosfera, glacjologia, geochemia oraz fizyka i optyka atmosfery. Stacja zarządzana jest przez Instytut Geofizyki PAN w Warszawie.
Instytut Geofizyki PAN zarządza też nieczynną od lat Stacją Polarną im. Antoniego B. Dobrowolskiego, położoną na obszarze Oazy Bungera na Antarktydzie Wschodniej.
Ponadto, badania o szerokim zakresie podejmowane są w stacjach spitsbergeńskich, zarządzanych przez cztery Uniwersytety: Mikołaja Kopernika w Toruniu, Adama Mickiewicza w Poznaniu, Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Wrocławski. Stacje te pracują generalnie sezonowo, ale stacja UMK w Toruniu przygotowana jest do pracy całorocznej.
Z zastosowaniem zbudowanego w roku 1985 Statku Badawczego r/v Oceania prowadzone są badania naukowe w zakresie hydrodynamiki, optyki, akustyki, chemii i ekologii. Statkiem zarządza Instytut Oceanologii PAN w Sopocie.
Z użyciem należącego do Akademii Morskiej w Gdyni (Ministerstwo Gospodarki Morskiej) statku naukowo – badawczego r/v Horyzont II prowadzi się od roku 2000 dydaktykę, zaopatrzenie stacji polarnych na Svalbardzie, a takce badania naukowe głębokich struktur Ziemi oraz w zakresie akustyki morza.
Narodowe Polskie Stacje Polarne
Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego (Antarktyka)
Pierwsza samodzielna, polska ekspedycja naukowa, wyruszyła do Antarktyki w końcu 1975 roku. Była to wprawdzie wyprawa morska, mająca na celu ocenę zasobów kryla i ryb na Południowym Oceanie, jednak lądowała także na wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych, po zachodniej stronie Półwyspu Antarktycznego (62°09'41''56/S, 58°31'49''99/W), gdzie wmurowana została w skałę tablica upamiętniająca ten moment. Po dwóch latach na tej właśnie wyspie stała już Stacja Antarktyczna Polskiej Akademii Nauk. Patronem stacji został Henryk Arctowski (1871-1958), wybitny polski badacz polarny uczestnik pierwszej naukowej wyprawy do Antarktyki na statku "Belgica" (1897-1899). Oficjalnie stacja rozpoczęła działalność 26 lutego 1977 roku i funkconuje nieprzerwanie do chwili obecnej. Dzięki założeniu stacji, Polska stała się trzynastym, pełnoprawnym członkiem Układu Antarktycznego. "Arctowski" jest jedyną, całoroczna polską stacją antarktyczną.
Opiekę logistyczną i merytoryczną nad stacją sprawuje Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, kontynuator prac i tradycji Zakładu Badań Polarnych Instytutu Ekologii PAN, od którego został odłączony wraz ze Stacją Antarktyczną w 1992 roku. Zakład Biologii Antarktyki koordynuje na półkuli południowej część Polskiego Narodowego Programu Polarnego wyznaczonego przez Komitet Badań Polarnych. Na stacji prowadzone są badania w dziedzinie oceanografii, geologii, geomorfologii, glacjologii, meteorologii i sejsmologii i przede wszystkim ekologii. Działalność Zakładu obejmuje również organizację corocznych wypraw i utrzymanie Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego.
Polska Stacja Polarna im. Stanisława Siedleckiego w Hornsundzie (Południowy Spitsbergen)
Polska Stacja Polarna Hornsund im. Stanisława Siedleckiego położona jest nad zatoką Isbjørnhamna w fiordzie Hornsund, w południowej części Spitsbergenu, największej wyspy archipelagu Svalbard. Stacja została założona w 1957 roku, a od 1978 r. funkcjonuje w cyklu całorocznym i jest jedynym całorocznym polskim obserwatorium w Arktyce. Stacja zarządzana jest przez Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk (IGF PAN) w Warszawie.
W Stacji realizowany jest program monitoringu mający na celu lepsze poznanie funkcjonowania systemu arktycznej przyrody i zachodzących w niej zmian. Prowadzone są pomiary m.in. w zakresie klimatologii, glacjologii, hydrologii, oceanografii,sejsmologii, fizyki atmosfery, geomorfologii i wieloletniej zmarzliny. Realizowane w Stacji programy badawcze związane są głównie z ewolucją środowiska arktycznego w kontekście zachodzących globalnych zmian klimatycznych.
Polska Stacja Polarna Hornsund to nowoczesna interdyscyplinarna platforma naukowo - badawcza. Jej infrastruktura, na którą składają się m.in. pomieszczenia laboratoryjne, łączność satelitarna i unikalne w warunkach polarnych zaplecze socjalno-techniczne, pozwala na to, by w Stacji przebywało jednocześnie ponad 30 osób, w tym ok. 10 osób będących uczestnikami całorocznych Wypraw Polarnych IGF PAN.
oficjalna strona Polskiej Stacji Polarnej Hornsund
Polskie Stacje Polarne należące do uniwersytetów
Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego (Południowy Spitsbergen)
Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego na przedpolu lodowca Werenskiolda istnieje od 1971 roku. Stanowi ona bazę wypraw geograficznych Uniwerystetu Wrocławskiego. W oparciu o Stację prowadzone są badania klimatologiczne, glacjologiczne, geomorfologiczne i geologiczne na lodowcu Werenskiolda i w jego otoczeniu rozpoczęte w 1957 r. w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-1958) przez Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr.
Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Kaffioyra (Centralny Spitsbergen)
Stacja Polarna UMK usytuowana jest w zachodniej części Ziemi Oskara II (Oscar II Land), w północnej części nadmorskiej niziny Kaffioyra, graniczącej od zachodu z cieśniną Forland. Zlokalizowano ją w rejonie Heggodden, około 150 metrów od brzegu morskiego, u podstawy moren czołowych lodowca Aavatsmarka.
O wyborze tego miejsca zadecydowało kilka przyczyn. Najważniejsze z nich to duża różnorodność środowiska oraz niewielkie oddalenie od lodowców będących głównym obiektem badań. W bezpośrednim sąsiedztwie Stacji znajduje się głęboka Zatoka Hornbaek. Daje ona doskonałe schronienie statkom oraz stwarza możliwości bezpiecznego wyładunku i załadunku ekspedycji w czasie sztormowej pogody. Cieśnina Forland już od połowy czerwca wolna jest od lodu. W czasie sezonu letniego pak lodowy nie stwarza najmniejszych problemów nawigacyjnych. Małe jeziorka morenowe zapewniają odpowiednią ilość słodkiej wody podczas lata polarnego. Atrakcyjność położenia Stacji Polarnej UMK podnosi stosunkowo bliskie sąsiedztwo Ny Alesundu, osady będącej dużym międzynarodowym centrum badawczym. Cieśniną Forland prowadzi trasa niewielkich statków kursujących pomiędzy Longyearbyen i Ny Alesundem. Jedną z istotnych zalet lokalizacyjnych Stacji Polarnej UMK jest to, że znajduje się ona poza granicami parków i rezerwatów. Pozwala to na stosunkowo duża swobodę w poruszaniu się i prowadzeniu badań.
Stacja Polarna Calypsobyen UMCS
(Południowy Spitsbergen)
Na południowym brzegu fiordu Bellsund tuż u wylotu fiordu Recherche zlokalizowana jest stara osadza górnicza Calypsobyen. Miejsce to od 1984 roku jest bazą kolejnych wypraw naukowych Uniwersytetu Marii-Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Głównym budynkiem stał się dawny barak mieszkalny, dogodnie zlokalizowany na plaży, u podnóża terasy o wysokości 20 m n.p.m. W sąsiedztwie znajdowało się niewielkie źródło zasilane wodami z tajania zmarzliny, funkcjonujące w okresie polarnego lata. Obszarem badań lubelskich wypraw na Spitsbergen jest NW część Ziemi Wedela Jarlsberga. O wyborze tego rejonu zadecydowało szereg czynników, przede wszystkim stopień znajomości środowiska przyrodniczego, który był znacznie słabszy niż obszarów położonych na południu (rejon Hornsundu) i północy (Nordenskiöld Land). Ponadto, duże znaczenie miało również zróżnicowanie warunków naturalnych, zwłaszcza obecność różnej wielkości lodowców stanowiących jeden z podstawowych obiektów badań naukowych, a także obszarów niezlodowaconych reprezentowanych przez grzbiety górskie, doliny różnej wielkości oraz równiny nadmorskie. Jedna z nich - Calypsostranda, o piaszczysto-żwirowej plaży i wybrzeżu bez szkierów, umożliwiała bezpieczny wyładunek ludzi i sprzętu. Również w przypadku wystąpienia złej pogody wyładunek był możliwy w osłoniętej i głębokiej zatoce Josephbukta.
Stacja Polarna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (AMUPS), PetuniabuktaAMUPS jest najdalej na północ wysuniętą stacją polską (78*41' N) oraz jedyną zlokalizowaną w środkowej, suchej części Spitsbergenu. Po wielu latach korzystania ze starej traperskiej chaty Skottehytta przez załogi wypraw UAM, latem 2011 roku wybudowano na wschodnim brzegu Petuniabukta dwa domki z rozpiętym pomiędzy nimi namiotem magazynowym. W roku 2015 stacja została przeniesiona do docelowej lokalizacji na zachodnim brzegu zatoki i rozszerzona o trzeci budynek. W oparciu o Stację prowadzona jest działalność naukowa (przede wszystkim badania geomorfologiczne, glacjologiczne, hydrologiczne, geochemiczne, meteorologiczne) oraz dydaktyczna z udziałem studentów UAM. Z powodu bliskości atrakcyjnej turystycznie opuszczonej osady Pyramiden, Stacja jest łatwo dostępna pod względem logistycznym, szczególnie w okresie letnim. AMUPS bezpośrednio sąsiaduje z czeską stacją polarną.
Linki
- Szczegóły
Polska Akademia Nauk
Instytucje Polskiej Akademii Nauk zajmujące się badaniami polarnymi
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie, Zakład Biologii Antarktyki
Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie
Instytut Geofizyki PAN w Warszawie
Instytut Nauk Geologicznych PAN w Warszawie
Instytut Oceanologii PAN w Sopocie
Instytut Paleobiologii PAN w Warszawie
Instytut Parazytologii PAN im. Witolda Stefańskiego w Warszawie
Kontakt
- Szczegóły
Sekretariat:
Kontakt do komitetu
Zakres działania
- Szczegóły
Fot. Piotr Bałazy
Komitet Badań Polarnych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk od samego początku swej działalności rozwija zakres swej aktywności w kilku wymiarach.
Po pierwsze, zajmuje się oboma regionami polarnymi: Antarktyką i Arktyką.
Rejony polskich badañ polarnych w Antarktyce i Arktyce
Po drugie, w jego ramach reprezentowane jest wiele dyscyplin naukowych (z obszaru nauk ścisłych, przyrodniczych, społecznych oraz humanistycznych).
Po trzecie, jest forum, w którego prace angażują się zarówno wybitni i doświadczeni naukowcy, jak także młodsi stażem badacze legitymujący się ważnymi osiągnięciami.
Środowisko naukowe zajmujące się badaniami polarnymi w Polsce liczy ponad 1000 osób zatrudnionych w niemal wszystkich uniwersytetach, w politechnikach, głównie Warszawskiej i Gdańskiej, instytutach PAN i państwowych instytutach badawczych. Pod względem naukowym jest ono reprezentowane przez powołany w 1977 roku Komitet Badań Polarnych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, wspierany przez powstałe w 2012 roku Polskie Konsorcjum Polarne, które zrzesza 18 instytucji naukowych. Ponadto, Centrum Studiów Polarnych – mające status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego w zakresie nauk o Ziemi, utworzone w 2013 r. przez Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego jako jednostkę wiodącą, Instytut Geofizyki PAN i Instytut Oceanologii PAN – rozwija badania interdyscyplinarne i kształci młodą kadrę naukową.
Ośrodki, w których prowadzi się w Polsce badania polarne, wielkość
punktu zależna od liczby instytucji zaangażowanych.
Skład
- Szczegóły
Fot. Piotr Bałazy
Skład Komitetu Badań Polarnych przy Prezydium PAN
powołany 21 lutego 2023 na kadencję 2023-2026:
Przewodniczący Komitetu:
prof. dr hab. Piotr GŁOWACKI (geofizyk)
Instytut Geofizyki PAN, Warszawa
Członkowie:
dr hab. Piotr ANDROSIUK (biolog)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
dr Agnieszka BESZCZYŃSKA-MOLLER (oceanograf)
Instytut Oceanologii PAN, Sopot
dr hab. Robert BIALIK (hydrolog)
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie
dr hab. Maciej DĄBSKI (geograf)
Uniwersytet Warszawski
dr Dariusz IGNATIUK (geofizyk)
Uniwersytet Śląski
dr hab. Piotr JADWISZCZAK (biolog)
Wydział Biologii Uniwersytetu w Białymstoku
prof. dr hab. Jacek JANIA (glacjolog)
Uniwersytet Śląski w Katowicach
dr hab. inż. Katarzyna JANKOWSKA (biolog)
Politechnika Gdańska
prof. dr hab. Monika KĘDRA (ekolog morza)
Instytut Oceanologii PAN, Sopot
mgr Agnieszka KRUSZEWSKA (ekonomista)
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, Warszawa
prof. dr hab. Piotr KUKLIŃSKI (biolog morza)
Instytut Oceanologii PAN, Sopot
prof. dr hab. Ewa ŁUPIKASZA (klimatolog)
Uniwersytet Śląski
dr hab. Michał ŁUSZCZUK (politolog)
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UMCS, Lublin
prof. dr hab. Wojciech MAJEWSKI (paleontolog)
Instytut Paleobiologii PAN, Warszawa
prof. dr hab. inż. Jarosław MAJKA (geolog)
Akademia Górniczo - Hutnicza, Kraków oraz/ Uppsala University (Szwecja)
prof. dr hab. Krzysztof MIGAŁA (klimatolog)
Uniwersytet Wrocławski
dr hab. Mateusz MOSKALIK (geofizyk)
Instytut Geofizyki PAN, Warszawa
prof. dr hab. Jerzy NAWROCKI (geolog)
UMCS Lublin oraz PIG Warszawa
prof. dr hab. Maria OLECH (botanik)
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
dr hab. Piotr OWCZAREK (geoekolog)
Uniwersytet Wrocławski
dr hab. Krzysztof PABIS (ekolog morza, zoolog)
Uniwersytet Łódzki
dr hab. inż. kpt. ż. w. Tadeusz PASTUSIAK (nawigator)
Uniwersytet Morski w Gdyni
prof. dr hab. inż. Żaneta POLKOWSKA (chemik)
Politechnika Gdańska
dr Marcin POŻOGA (jonosferyk)
Centrum Badan Kosmicznych PAN
prof. dr hab. Rajmund PRZYBYLAK (klimatolog)
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
prof. dr hab. Grzegorz RACHLEWICZ (geograf)
Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
dr Agnieszka SKORUPA (psycholog)
Uniwersytet Śląski w Katowicach
dr hab. Ireneusz SOBOTA (glacjolog)
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr hab. Anna STYSZYŃSKA (klimatolog)
Politechnika Gdańska
dr Monika SZKARŁAT (politolog)
Instytut Nauk o Polityce i Administracji UMCS, Lublin
prof. dr hab. Jan Marcin WĘSŁAWSKI (ekolog morza)
Instytut Oceanologii PAN, Sopot
dr hab. Katarzyna WOJCZULANIS-JAKUBAS (ornitolog)
Uniwersytet Gdański,
prof. dr hab. Wiesław ZIAJA (geograf)
Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Członkowie PAN oraz Akademii Młodych Uczonych PAN:
prof. dr hab. Stanisław MAZUR (geolog)
czł. korespondent PAN
prof. dr hab. Stanisław RAKUSA-SUSZCZEWSKI (ekolog)
czł. rzeczywisty PAN
prof. dr hab. Kazimierz STRZAŁKA (biolog)
czł. korespondent PAN
prof. dr. hab. Mateusz STRZELECKI (geograf)
czł. AMU PAN oraz Uni. Wrocławski
dr hab. Arkadiusz Marek TOMCZYK (geograf)
czł. AMU PAN oraz UAM w Poznaniu
Członkowie honorowi:
mgr Marek KAMIŃSKI (podróżnik)
zdobywca obydwu biegunów
mgr Wojciech MOSKAL (oceanograf)
Instytut Oceanologii PAN, Sopot
Struktura
- Szczegóły
Fot. Krzysztof Michalski
Struktura Komitetu Badań Polarnych
(przyjęta na zebraniu inauguracyjnym Komitetu 19 marca 2019)
Prezydium
- Szczegóły
Fot. Piotr Bałazy
Prezydium Komitetu Badań Polarnych na kadencję 2023-2026:
Przewodniczący:
Instytut Geofizyki PAN, Warszawa,
Zastępcy Przewodniczącego:
mgr Agnieszka KRUSZEWSKA
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, Warszawa,
prof. dr hab. Wojciech MAJEWSKI
Instytut Paleobiologii PAN, Warszawa,
Sekretarz 
Naukowy:
prof. dr hab. Monika KĘDRA
Instytut Oceanologii PAN, Sopot,
Członkowie:
Uniwersytet Śląski w Katowicach,
dr hab. Mateusz MOSKALIK
Instytut Geofizyki PAN, Warszawa
prof. dr hab. Mateusz STRZELECKI
czł. AMU PAN oraz Uni. Wrocławski
dr Monika SZKARŁAT
Instytut Nauk o Polityce i Administracji UMCS, Lublin
prof. dr hab. Jan Marcin WĘSŁAWSKI
Instytut Oceanologii PAN, Sopot